Головные уборы
«Жамбыл облысының этномәдени бірлестіктерінің бас киімдерінің тарихы»
«История головных уборов Этно-культурных объединений Жамбылской области»
“History of headwear of Ethno-cultural associations of Zhambyl region”
Қазақ халқының бас киімдері
Головные уборы казахского народа
Headwear of the Kazakh people
Тақия – кішігірім сәтен,шұға, барқыт сияқты маталардан әртүрлі тәсілмен (сыру, кестелеу) тігілген баскиім.Оның қалыңдау, жұмсақ маталардан астар тігіп, арасына кейде жұқалап жүн немесе мақта салып жасайтын түрлері де болған. Ерлерге арналған тақияның кестелісі де, кестесізі де болады. Тақияны төбесін төрт сай немесе дөңгелек төбелі етіп тігеді. Тақияны, еркектер үлкен баскиімнің астынан міндетті түрде киілетін баскиім ретінде ұстанған.
Такия – казахская шапочка-тюбетейка, которую носят люди всех возрастов. Ее шьют из шелка, бархата, сукна и других материалов. Иногда такия служит подкладкой под другой головной убор. У молодых казахов популярна зер-такия – тюбетейка вышитая золотой или серебряной нитью.
Takiya — a skullcap worn by people of all ages in Kazakhstan. It is sewn from silk, velvet, and other materials. Sometimes takiya is used as a lining for other headdresses. “Zer-takia”, an embroidered skullcap with gold or silver thread, is popular Kazakhs.
Сәукеле – қолдан тігілген ерекше қалыңдық бас киімі. Сәукеле неғұрлым жоғары болса, қалыңдық күйеу жігіттің отбасына құрмет көрсетеді, сондықтан олардың кейбіреулері 70 см-ге дейін жетеді деп есептеледі асыл тастар, алтын немесе күміс және басқа элементтер. Кейде оған бір үйір жылқы берілді, сонымен бірге қалыңдық оны бір рет — тойға киеді.
Саукеле – уникальный головной убор невесты, который делается вручную. Считается, что чем выше саукеле, тем большее уважение проявляет невеста к семье жениха, и поэтому некоторые из них достигали в
высоту 70 см. Также, Саукеле – самый дорогой элемент в костюме невесты, который украшают
драгоценными камнями, золотом или серебром, и другими элементами. Порой за него отдавали табун лошадей, и при этом, невеста надевала его лишь один раз – на свадьбу.
Saukele — a unique, handmade bridal headwear. It is believed that the higher the saukele, the more respect the bride shows for the groom’s family. Some saukele, therefore, reached 70 cm in height. The Saukele is also the most expensive piece of bridalwear and can be decorated with precious stones, gold or silver, and other elements. Sometimes the cost of the headwear is equivalent to a herd of horses, but the bride only wears it once—at the wedding.
Қалпақ- ерлердің киізден тігілген жеңіл бас киімі . Айыр қалпақ жұқа етіп басылған ақ киізден тігіледі. Ол негізгі екі бөліктен құралады. Олар — қалпақтық төбесі және етегі (кейде қайырмалы деп те айтады). Қалпақтың төбесі төрт сайдан (бөліктен) тұрады. Шебер пішілген төрт қиынды киізді арасына қара барқыттан сыздық салып, қайып тігеді. Сонда қалпақтың төбесі күмбез тәріздес болып шығады.
Калпак – популярная войлочная шляпа у мужского населения Казахстана. Существует также, Айыр калпак – дорогая версия с отделкой дорогими тканями, золотой вышивкой в форме растительных орнаментов.
Kalpak — a popular felt hat among Kazakh men. There are also “ayyr kalpak”, an expensive version of this hat decorated with precious fabrics or gold embroidery in the form of plant ornaments.
Бөрік- қазақтың ертеден қалыптасқан ұлттық бас киімі , оны бағалы аң терісінен және жас төлдің елтірісінен тігеді. Оның жаздық және қыстық түрлері болады. Терінің түріне қарай бөрік әр алуан аталады. Құндыз бөрік, сусар бөрік, кәмшат бөрік, жанат бөрік, түлкі бөрік, елтірі бөрік, т.б. деп аталады. Оны ерлер де, қыздар да киеді .
Борик – шапка с меховой опушкой, изначально из меха волка, а сегодня из меха выдры, лисицы, бобра. Его носят летом и зимой. Есть женские и мужские шапки борик, отличающиеся лишь дизайном.
Borik — a hat with a fur edge. Originally, the fur came from wolves, although today the fur is usually comes from otter, a fox, a beaver. It is worn in both summer and winter. There are boric hats for men and women which differ only in decoration.
Орыс этносының бас киімдері
Головные уборы русского этноса
Headwear of the Russian people
Орыс халықтық костюмінде ескі бас киімдер сақталған және тұрмыс құрған әйелге шаштарын жасыру, қызға — жабылмаған күйде қалдыру дәстүрі сақталған. Бұл әдет-ғұрып әйелдің бас киімінің жабық қалпақ түрінде, қыздың-шеңбер немесе таңғыш түрінде болуын негіздейді. «Сауысқан» кокошниктері, түрлі таңғыштар мен тәждер кең таралған.
Кокошник- часть свадебного убранства из плотного твёрдого материала, обтянутого дорогой парчовой тканью. Завязывался сзади лентами, украшали его цветами, бисером, драгоценными каменьями, жемчугом. Носили в основном мещанки и купчихи.
Kokoshnik is part of the wedding decoration made of dense hard material, covered with expensive brocade fabric. It was tied at the back with ribbons and decorated with flowers, beads, precious stones, and pearls. Worn mainly by bourgeois women and merchant women.
Кортуз қалпағы — бұл өте ыңғайлы емес кең жиекті бас киімдерді, ал әскерде ыңғайсыз және ауыр шекелерді (қатты және ауыр бас киім) ауыстырған қалпақ түрі, қалпақ және бау бар ерлердің бас киімі.
Картуз — это мужской головной убор с козырьком и околышем, разновидность фуражки, пришёл на смену не очень удобным широкополым шляпам, а в армии он сменил неудобные и тяжелые киверы (жесткий и тяжелый головной убор).
A cap is a men’s headwear with a visor and a band, a type of cap, which replaced not very comfortable wide-brimmed hats, and in the army it replaced the uncomfortable and heavy shakos (a hard and heavy headwear).
Дүнген этносының бас киімдері
Головные уборы дунганского этноса
Headwear of the Dungan people
Дүнген қыздары шаштарын өріп, әйелдер әдемі де көлемді шаш үлгісін жасап, шашын бастың жоғарғы жағына түйіп, түйінге тарақ салған. Жас әйелдер шаштарын гүлдермен, күміс тарақтармен, шаш қыстырғыштарымен және қоңыраулар бекітілген жасанды көбелектермен безендірді. Қарт әйелдер мен кемпірлер басына орамал таққан.
Дунганские девушки заплетали волосы в косы, женщины делали красивые и пышные прически, завязывая волосы узлом на макушке и закладывая в узел гребень. Молодые женщины украшали прическу цветами, серебряными гребенками, шпильками и искусственными бабочками, к которым прикреплялись колокольчики. Пожилые женщины и старухи покрывали голову платком.
Dungan girls braided their hair in braids, women made beautiful and voluminous hairstyles, tying their hair in a knot on the top of the head and putting a comb in the knot. Young women decorated their hair with flowers, silver combs, hairpins and artificial butterflies, to which bells were attached. Elderly women and old women covered their heads with a scarf.
Бас киімдері тон қалпақ, ақ немесе сұр жіңішке киізден жасалған, қара жиегі бар қалпақ, ал шэньси халқы жазда шеттері үлкен Шығыс Азиялық сабан қалпақ киетін; Қалпақ астына бас киім кию дәстүрі болған. Ер адамдар мұсылмандардың шаштарын қыру салтын қатаң сақтаған. Олар бас киімдерін шешкенде бастарында тақия киіліп тұратын болған.
Головными уборами служили меховые шапки, шляпы из тонкого войлока, белые или серые, с черной каймой, а шэньсийцы летом носили восточно-азиатские соломенные шляпы с большими полями; под шляпы было принято надевать тюбетейки. Мужчины прежде строго соблюдали мусульманский обычай брить голову. Снимая шапку, они оставались в тюбетейке.
Headwear were fur hats, hats made of thin felt, white or gray, with a black border, and the Shaanxi people wore East Asian straw hats with large brims in the summer; It was customary to wear skullcaps under hats. Men used to strictly observe the Muslim custom of shaving their heads. When they took off their hats, they remained wearing a skullcap.
Түрік этносының бас киімдері
Головные уборы турецкого этноса
Headwear of the Turkish people
Түркиядағы ұлттық ерлердің киіміне қалпақ, фес немесе сәлдесі (тюрбан). Бұл дәстүрлі бас киім фес – үсті жалпақ және жібектен жасалған аласа киіз қалпақ. Бұл бас киімдердің өндірісі дамыған Марокконың Фес қаласынан өз атын алған. Бірақ фестің туған жері Византия. Императорлар кезінде фезді сарай адамдары да, қарапайым азаматтар да киген. Ең көп таралған бас киімдер — құлаққаптары бар қалпақ («кабалах»- жүк.), папаха («папах»- жалпыаймақтық).
Национальный мужской костюм в Турции также включает в себя «калпак»,феску или тюрбаны. Это традиционной головной убор.
Феска – невысокий войлочный колпак с плоским верхом и шелковой кисточкой. Он получил свое название от марроканского города Фес, где было развито производство этих головных уборов. Но мало кто знает, что родиной фески является Византия. Во времена императоров фески носили и придворные, и простые горожане. Наиболее распространенные головные уборы — шапка с наушниками («кабалах»- груз.), папаха («папах»- общерегион.).
The national men’s costume in Turkey also includes kalpak, fez or turbans. This is a traditional headwear. A fez is a low felt cap with a flat top and a silk tassel. It got its name from the Moroccan city of Fez, where the production of these hats was developed. But few people know that the birthplace of the fez is Byzantium. During the time of emperors, fezzes were worn by both courtiers and ordinary citizens. The most common headwear are a hat with headphones (“kabalah” — Georgian), a hat (“papakh” — regional).
Канфес – фезді еске түсіретін бас киім, ол фестің үстіне орамал тағылатын қалпақ түрінде жасалған. Қыздар мен әйелдер бас киім ретінде орамал немесе орамалды пайдаланады. Бас киімге кішкентай дөңгелек тақия кіреді («катха» — жалпы аймақтық.), иекті жабатын бетперде орамал («лечек» — Орта Азия мен Кавказдың әртүрлі халықтарында, соның ішінде грузиндер, күрдтер және Шығыс Анадолы түріктерінің кейбір топтарында кездесетін термин), орамал («тігу» — мүмкін жергілікті атау) және жамылғы — жамылғы«зграм» — (аймақтың түрлі топтарында кездеседі).
Канфес- головной убор напоминает феску, которая изготовлялась в форме шапочки, поверх фески надевали платок. В качестве головного убора девушки и женщины используют платок или косынку. Головной убор включал маленькую круглую тюбетейку («катха»- общерегион.), закрывавший подбородок вуалевый платок («лечек»- термин, встречающийся у разных народов Средней Азии и Кавказа, в том числе грузин, курдов и некоторых групп турок Восточной Анатолии), платок («поши»- вероятно, локальное название) и накидку- покрывало «зграм» — встречается у разных групп региона).
A kanfes is a headwear reminiscent of a fez, which was made in the shape of a cap; a scarf was put on top of the fez. Girls and women use a scarf or headscarf as a headdress. The headwear included a small round skullcap (“katha” — region-wide), a veil scarf covering the chin (“lechek” — a term found among various peoples of Central Asia and the Caucasus, including Georgians, Kurds and some groups of Turks in Eastern Anatolia), a headscarf (“poshi” is probably a local name) and a cape-veil “zgram” — found among different groups of the region).
Өзбек этносының бас киімдері
Головные уборы узбекского этноса
Headwear of the uzbek people
Орталық Азияның көптеген елдерінде, соның ішінде Өзбекстанда ұлттық бас киімі – тақия (тюбетейка). Тақияның (тюбетейка) атауы түркі тілінен аударғанда «төбе, үстіңгі» деген мағынаны білдіреді. Оны ерлер де, әйелдер де, балалар да киеді. Дәстүрлі қалпақшаның төрт бұрышты конус тәрізді пішіні бар, ол қара түсті 4 «бұрыш» және 16 миниатюралық арка түрінде ақ өрнекті кестемен тігілген.
Национальным головным убором во многих странах Центральной Азии, в том числе и в Узбекистане — считается тюбетейка. Название тюбетейки происходит от тюркского «тюбе», что переводится как «верх, вершина». Ее носят и мужчины, и женщины, и дети. Традиционная тюбетейка имеет четырехгранную конусообразную форму, она черного цвета с белой узорчатой вышивкой в виде 4-х «перчиков» и 16-ти миниатюрных арочек.
Headwear is one of the main elements in the traditional Uzbek clothing. The national headwear in many countries of Central Asia, including Uzbekistan is a tubeteika (skull-cap). Tubeteika is derived from the Turkic word “tubé”, which means “top, peak”. Tubeteika is worn by everybody: men, women, and children. The common form of the Uzbek tubeteika is tetrahedral and slightly conical. Traditional men’s tubeteika is black and embroidered with a inwrought white pattern in a form of four “paprikas” and 16 miniature arches.
Өткен ғасырдың жиырмасыншы жылдарында паранжы жойылғаннан кейін өзбек әйелдері бас киім ретінде орамалды қолдана бастады. Кейде бас киім бір емес, екі орамалдан тұрады — біреуі диагональ бойынша бүктелген, Маңдайға таңғыш түрінде тағылған, ал екіншісі басында болады. Орамалдар кейде кестемен безендірілген. ХХ ғасырдың басында алтын жіппен немесе жібекпен кестеленген дуппи-бас киімдер кең таралды.
После отмены в двадцатые годы прошлого столетия паранджи, узбекские женщины стали использовать в качестве головного убора платок. Иногда головной убор состоял не из одного, а из двух платков — один, сложенный по диагонали, надевали в виде налобной повязки, а второй набрасывали на голову. Платки иногда украшали вышивкой. Широкое распространение к началу двадцатого века получили тюбетейки-дуппи с вышивкой золотой нитью или шелком.
After the abolition of the burqa in the twenties of the last century, Uzbek women began to use a headscarf as a headwear. Sometimes the headwear consisted not of one, but of two scarves — one, folded diagonally, was worn as a headband, and the second was thrown over the head. Scarves were sometimes decorated with embroidery. By the beginning of the twentieth century, duppy skullcaps with embroidery with gold thread or silk became widespread.
Күрді этносының бас киімдері
Головные уборы курдского этноса
Headwear of the kurd people
Халма ең діндар күрдтердің басына киінеді. Ол келесі элементтерден тұрады: Клав–басына киілетін бекіткіш қалпақ;
Аю–бұл шляпаға оралған орамал. Шарф–бұл ұзындығы шамамен бір жарым метрге жуық немесе онсыз бахрамы бар 4 шаршы.
Міне, халма киінеді: алдымен аюлар үшбұрышқа бүктеледі, содан кейін қалыңдығы он сантиметр болатын турникетке оралады. Клав басына тығыз киінеді. Аюлар екі қолмен алынады және бастың артқы жағына қойылады. Содан кейін оң жақ шеті клаваның түбінен тәжге дейін сағат тіліне қарсы бағытта айналады. Аюдың сол жақ ұшы бос қалады немесе жоғарыдан түзетіліп, халманы одан әрі бекітеді.
На голову наиболее набожными курдами одевается чалма. Она состоит из следующих элементов:
Клав — фиксирующая шапочка, надеваемая на голову;
Мшки — платок, обворачиваемый вокруг этой шапочки. Платок представляет собою 4-х угольник с бахрамой по краям или без нее длиной примерно в метр-полтора.
Вот одевается чалма: сначала мшки складывается в треугольник, а потом скатывается в жгут толщиной сантиметров десять. Клав плотно одевается на голову. Мшки берется двумя руками и накладывается на затылок. Затем правый край оборачивается вокруг головы против часовой стрелки от основания клава до макушки. Левый конец мшки остается свисать свободным либо вправляется сверху, еще больше фиксируя чалму.
Men wear felt or felt caps of various shapes, wrapped in bright fringed silk or wool scarves.
The most devout Kurds wear a turban on their heads. It consists of the following elements: Klav — a fixing cap worn on the head;
Mshki is a scarf wrapped around this cap. The scarf is a quadrilateral with or without fringe at the edges, about a meter and a half long.
Әйелдер үшін — тиынмен тігілген жібектен тігілген тақия немесе фез түріндегі киіз қалпақ (қыздар — фино, әйелдердікі — кофи, колах, арачин, клав) орамал немесе бірнеше орамалдар таққан.
У женщин – фетровая шапочка (девичья – фино, женская – кофи, колах, аракчин, клав) в форме тюбетейки или фески с шёлковой кистью, обшитая монетами, сверху – платок или несколько платков.
Women have a felt hat (girl’s – fino, women’s – kofi, kolah, arakchin, klav) in the form of tulle betei or fez with a silk tassel, sewn with coins, on top — a scarf or several scarves.
Әзірбайжан этносының бас киімдері
Головные уборы азербайджанского этноса
Headwear of the azerbaijan people
Әзірбайжандағы ер адамдар үшін папаха батылдықтың, абыройдың символы болып саналды, оны жоғалту үлкен ұят деп саналған.
- Қозы терісінен немесе қаракөл терісінен (гарапол) тігілген бас киімдер ерлердің бас киімі саналған. Түрлі формалар мен жергілікті атаулар болды. Әзірбайжан папахасының 4 түрі бар:
Яппа папаг (немесе «гара папаг» — «қара папаха») Қарабахта кең тараған және матадан тігілген. Олар түсі бойынша да ерекшеленді — «қызыл папах» (алтын) және «гумуш папаг» (күміс).
Мотал папаха (немесе «чобан папаха» — «қойшы папаха») — ұзын үйінді қой жүнінен жасалған және конус тәрізді болған. Мотал папаханы негізінен ауыл халқының кедей топтары киетін.
Шиш папаха (немесе «бей папаха» — «беканың папаха») конус тәрізді немесе үшкір етіп жасалған. Олар жасалған материалдың атауына байланысты олардың жалпы атауы — Бұхара папахы, терісі Бұхарадан әкелінген. Оларды тек бек табының өкілдері, сондай-ақ ауқатты адамдар киген. Мұндай бас киімдер қала дворяндарына да тән болған.
Дагга (тагга) папах – Нуха уезінде кең тараған. Оның үстіңгі жағы барқыттан жасалған.
У мужчин в Азербайджане папаха считалась символом мужества, чести и достоинства, потерять которую считалось большим позором.
- Папахииз бараньего меха или из каракуля (гарапол) считались основным головным убором у мужчин. Существовали их различные формы и локальные наименования. Имеются 4 типа азербайджанских папах:
Яппа папаг (или «гара папаг» — «чёрная папаха») — была широко распространена в Карабахе и была с матерчатым верхом. Различались они и по цвету — «гызыл папах» (золотая) и «гюмюш папаг» (серебристая).
Мотал папах (или «чобан папахы» — «пастушья папаха») — изготовлялась из длинноворсового овечьего меха, имела форму конуса. Мотал папах в основном носили бедные слои сельского населения.
Шиш папахы (или «бей папахы» — «папаха бека») — изготовлялась конусообразным или остроконечным. По названию материала, из которого их шили, они носили общее название — бухара папах, мех для которых привозили из Бухары. Носили их только представители бекского сословия, а также зажиточные люди. Такие папахи были характерны и для городской знати.
Дагга (тагга) папах — была распространена в Нухинском уезде. Верх её шился из бархата.
For men in Azerbaijan, the papakha was considered a symbol of courage, honor and dignity, the loss of which was considered a great shame.
- Hats made of lamb fur or astrakhan fur (garapol) were considered the main headwear for men. There were different forms and local names. There are 4 types of Azerbaijani papas:
Yappa papag (or “gara papag” — “black papakha”) was widespread in Karabakh and had a fabric top. They also differed in color — “gyzyl papakh” (golden) and “gumush papag” (silver).
Motal papakha (or «choban papakha» — «shepherd’s papakha») — was made of long-pile sheep fur and had the shape of a cone. Motal papakhas were mainly worn by the poor sections of the rural population.
Shish papakha (or “bey papakha” — “beka’s papakha”) was made cone-shaped or pointed. Based on the name of the material from which they were made, they had a common name — Bukhara papakh, the fur for which was brought from Bukhara. They were worn only by representatives of the Bek class, as well as wealthy people. Such hats were also typical for the city nobility.
Dagga (tagga) papah — was common in Nukha district. Its top was made of velve.
Қалағай – әзербайжандық әйелдердің бас киімі. Ол балауызбен астарлаудың дәстүрлі әдісімен тігілген баспа өрнекті, бұралмаған жіптерден жасалған, жергілікті жерде жасалған жібек орамал. Әзірбайжанның батыс бөлігінде келяғай кейде чаргат деп аталады.
Кялагаи — азербайджанский национальный женский головной убор. Представляет собой шёлковый платок из некрученых нитей, местного изготовления, с набивным узором, выполненным традиционным способом резервирования воском. В западной части Азербайджана келягаи иногда именуются чаргатом.
Kalagai is an Azerbaijani national women’s headwear. It is a silk scarf made of untwisted threads, locally made, with a printed pattern made in the traditional way of backing with wax. In the western part of Azerbaijan, kelyagai are sometimes called chargat.
Арахчин (аракчин) (әзербайжан. Araxçın) — әзербайжанның ұлттық бас киімі. Арахчин орта ғасырларда әзірбайжандар арасында кең тараған дәстүрлі бас киімі болған. Бұл дөңгелек бас киім әр түрлі маталардан жасалған, әрқашан тегіс астары бар.
Арахчын (аракчин) (азерб. Araxçın) — азербайджанский национальный головной убор. Арахчын ещё в Средние века был у азербайджанцев традиционным головным убором, широко распространённым среди них. Эта круглая, облегающая голову шапочка шилась из разных тканей, обязательно с однотонной подкладкой.
Arakhchin (arakchin) (Azerbaijani: Araxçın) is an Azerbaijani national headdress. Arakhchin was a traditional headdress among Azerbaijanis back in the Middle Ages, widespread among them. This round, head-fitting hat was made from different fabrics, always with a plain lining.
Қырғыз этносының бас киімдері
Головные уборы киргизского этноса
Headwear of the Kyrgyz people
Ақ қалпақ немесе жай қалпақ — ақ киізден, қара барқыт жабағымен тігілген бас киім. Қырғыз фольклорында оның пішіні қарлы шыңмен байланысты — шынында да, ол тауға өте ұқсайды.
Ак калпак, или просто калпак — это головной убор, сделанный из белого войлока с черными бархатными отворотами. В народном кыргызском фольклоре его форму связывают со снежной вершиной — действительно, очень похоже на гору.
Ak kalpak, or simply kalpak, is a headdress made of white felt with black velvet lapels. In Kyrgyz folklore, its shape is associated with a snowy peak — indeed, it looks very much like a mountain.
Тебетей еркек пен әйелдің бас киімі болып саналады. Қыздар жастайынан тебетей кие бастады. Қыздардың төбешіктерінің сырты қызыл барқытпен немесе манатпен әшекейленген — көшпелілер кезінде олар алтынмен тең болған.
Тебетей считается мужским и девичьим головным убором. Девочки начинали носить тебетей с юных лет. Девичьи тебетеи снаружи отделывали красным бархатом или манатом — в кочевые времена они ценились на вес золота.
Tebetey is considered a male and female headwear. Girls began to wear tebetey from a young age. The outside of girls’ tembeys was trimmed with red velvet or manat — in nomadic times they were worth their weight in gold.
Шөкүлө – қалыңдықтың бас киімі. Шөкүлө – қалыңдықтың үйлену тойында әкесінің үйінен шығып, күйеу жігіттің үйіне баратын күні киетін конус тәрізді бас киімі.
Шөкүлө — головной убор невесты. Шөкүлө — это конусовидный головной убор, который невеста надевала в день свадьбы, покидая отчий дом и отправляясь в дом жениха.
Shokulo is the bride’s headdress. Shokulo is a cone-shaped headdress that the bride wore on her wedding day, leaving her father’s house and going to the groom’s house.
Елечекті үйленгеннен кейін киетін. Сондықтан әйелдің үйленгенін бас киіміне қарап білуге болатын еді.
Элечек носили после замужества. Поэтому замужем ли женщина, можно было узнать по головному убору.
Elechek was worn after marriage. Therefore, you could tell whether a woman was married by her headwear.
Татар этносының бас киімдері
Головные уборы татарского этноса
Headwear of the Tatar people
Ерлердің бас киімдері үйде киетін төменгі бас киімдер және көшеде киетін үстіңгі бас киімдер болып екіге бөлінді. Ерлердің бас киімдерінің ішінде бастың үстіңгі жағына киетін бас киімдер (түбәтәй, тақия) ерекше орын алады.
Мужские головные уборы делились на нижние, носившиеся дома, и верхние, носившиеся на улице. Среди мужских головных уборов особое место заняла тюбетейка ( түбәтәй, такыя), надевавшаяся на макушку.
Men’s hats were divided into lower ones, worn at home, and upper ones, worn on the street. Among men’s headwear, a special place was occupied by the skull cap (tүbәtәy, takiya), worn on the top of the head.
Қалфак – татарлардың дәстүрлі қызы, кейінірек әйелдердің бас киімі. Бұл немесе басқа түрде ол татарлардың барлық топтарында кең таралған, бірақ тікелей басына киетін жұмсақ қалфак — бұл Қазан татарларының түпнұсқа бас киімі.
Калфак — традиционный татарский девичий, а позже и женский головной убор. В том или ином виде был распространен среди всех групп татар, однако мягкий, надеваемый прямо на голову калфак является оригинальным головным убором казанских татар.
Kalfak is a traditional Tatar maiden and later women’s headwear. In one form or another, it was common among all groups of Tatars, but the soft kalfak, worn directly on the head, is the original headwear of the Kazan Tatars.
Башқұрт этносының бас киімдері
Головные уборы башкирского этноса
Headwear of the Bashkir people
Ерлердің дәстүрлі бас киімі қойдың және аң терілерінен, киіз бен сатып алынған маталардан тігілген. Кәмшат, бұлғын, құндыз және түлкінің терілерімен қапталған бөріктер өте бағалы болды.
Традиционным башкирским мужским и женским меховым головным убором был бурек — выкроенный из 4 клиньев, из 2 полуовалов с вытачками или из 4 усечённых клиньев и круглого дна.
Men’s hats were tubatais, round furcaps, malakhais , hats. Old men wore hats in black colours while young men’ hats were green, red and blue.
Адамның бас киімі — оның жасын, отбасылық, мүлікті-әлеуметтік жағыдайын көрсеткен. Әйелдердің, әсіресе мерекелік бас киімдері жарқын, сәнді, маржан тасты, тиын және күміс қаптырмалармен әшекейленген. Жас қалындықтар – ұзын кездемелі орамалды (кушьяулык) кестелеп, ал иек тоқымалы бауды – тиын мен інжу тастармен безендіріп жамылған. Әсіресе солтүстік аудандарда мұсылманша байланған орамалмен қатар кішкентай бөріктер киген.
По головным уборам можно было узнать о возрасте и семейном положении женщины. Головные уборы были яркими с нашивками из монет, кораллов, блях. Праздничным головным убором была такыя (баш. таҡыя). Женский бурек шили из меха выдры, бобра, куницы и др. Женщины надевали бурек на тастар или платок. Бурек, отделанный по околышу мехом выдры (баш. ҡама бүрек) или бобра (баш. ҡамсат бүрек), являлся праздничным головным убором. Замужние женщины носили кашмау.
By looking at the headwear one could find out about the age and marital status of a woman. The headwear were bright with stripes of coins, corals, and plaques. The festive headwear was takiya (bash. takiya). Women’s burek was made from the fur of otter, beaver, marten, etc. Women wore a burek on a tastar or headscarf. The burek, trimmed along the band with otter fur (bash. ҡama burek) or beaver (bash. ҡamsat burek), was a festive headwear. Married women wore kashmau.
Кәріс этносының бас киімдері
Головные уборы корейского этноса
Headwear of the korean people
Кат — Чосон кезіндегі ханбокпен (корейлік дәстүрлі киім) ерлер киетін дәстүрлі корей қалпақтарының бір түрі. Қалпақ бамбук негізіндегі жылқының жүнінен жасалған. Кат қара және ішінара мөлдір түсті болған.
Кат — тип корейской традиционной шляпы, которую носили мужчины вместе с ханбоком (корейская традиционная одежда) во времена Чосона. Шляпу изготавливали из конских волос на бамбуковой основе. Кат чёрного цвета и отчасти просвечивает.
Kat is a type of Korean traditional hat worn by men along with hanbok (Korean traditional clothing) during Joseon times. The hat was made from horse hair on a bamboo base. The kat is black and partly translucent.
Женщины на свадьбу надевали головной убор чоктури, а для защиты от холода — шапочку аям.
Чоктури – қалыңдықтардың үйлену тойына киетін әйелдер бас киімі.
Чоктури — женский головной убор, надеваемый невестами для свадебной церемонии.
Chokturi is a women’s headwear worn by brides for the wedding ceremony.
Аям (корей. 아얌) — негізінен Чосон әулеті кезінде (1392–1910) әйелдер киетін корей қысқы бас киімі. Оны ag деп те атайды, ол корей тілінде сөзбе-сөз аударғанда «маңдай жабу» дегенді білдіреді.
Аям (кор. 아얌) — корейский зимний головной убор, который, преимущественно, носили женщины во времена династии Чосон (1392—1910). Его также называют агом, что буквально переводится с корейского как «покрывающий лоб».
Ayam (Korean: 아얌) is a Korean winter headwear primarily worn by women during the Joseon Dynasty (1392–1910). It is also called ag, which literally translates to “forehead covering” in Korean.
Неміс этносының бас киімдері
Головные уборы немецкого этноса
Headwear of the German people
Қалпақ (нем. Hut) — көптеген жерлерде әйелдер де киетін ең танымал ерлердің бас киімдерінің бірі.Ер адамдар жазда басына матадан немесе сабаннан, сирек киізден жасалған шляпалар, ал қыста – қозы жүнінен немесе тоқылған шляпалар (шебер қолдан жасалған қозы жүнінен) киген.
Шляпа (нем. Hut) — один самых популярных мужских головных уборов, во многих местах их носили и женщины. Форма шляп, как и других головных уборов, сильно варьировалась в зависимости от места. В XVIII веке под влиянием городской моды распространились треуголки и двууголки. С 1840-х годов, подражая бюргерам, крестьяне стали носить по праздникам цилиндры. На голове мужчины носили летом суконный картуз или соломенную, реже войлочную шляпу, а зимой – шапку барашковую или вязанную шапку (искусно подделанную барашковую).
A hat (German: Hut) is one of the most popular men’s headwears; in many places they were also worn by women. The shape of hats, like other headwears, varied greatly depending on the place. In the 18th century, under the influence of urban fashion, cocked and double-cornered hats spread. In the 1840s, imitating the burghers, peasants began wearing top hats on holidays. On their heads, men wore a cloth cap or a straw, less often a felt hat in the summer, and a lambskin cap or a knitted cap (skillfully forged lambskin) in the winter.
Чепец пен косынка – әйелдердің бас киімі. Чепец тұрмыстағы әйелдердің бас киімі болған. Чепецтің түбі мен оның таспалары кестемен безендірілген. Көбінесе чепецтердің үстіне сабан қалпақ сияқты басқа бас киімдер киілетін. Әйелдер жазда басына жеңіл орамал, қыста жылы орамал тағып жүретін болған.
Чепец и косынка — основные женские головные уборы. Чепец был головным убором замужних женщин. Дно чепца и его ленты украшались вышивкой. Нередко поверх чепцов надевались другие головные уборы, вроде соломенных шляп. На голове женщины носили платки, летом – легкие, зимой – теплые.
The cap and scarf are the main women’s headwear. The cap was the headwear of married women. The bottom of the cap and its ribbons were decorated with embroidery. Often other headwears, such as straw hats, were worn over the caps. Women wore scarves on their heads, light ones in summer, warm ones in winter.
Ұйғыр этносының бас киімдері
Головные уборы уйгурского этноса
Headwear of the Uighur people
Ұйғыр ерлерінің бас киімі. Қыста – қой жүнімен астарланған мата қалпақ (топа) – құман, құмай, құндыз жүнінен.
Мужской головной убор уйгуров. Зимой — суконная шапка (топа), подбитая овечьим мехом, у богатых — мехом выдры, соболя, бобр.
Uyghur men’s headwear. In winter — a cloth hat (top), lined with sheep fur; for the rich — with otter, sable, and beaver fur.
Ерлердің жазғы бас киімі — тақия (допа).
Летний головной убор мужчин — тюбетейка (допа).
The summer headwear for men is the takiya (dopa).
Әйелдердің бас киімі – тақия немесе орамал.
Женский головной убор — тюбетейка или платок.
Women’s headwear — takiya or scarf.
Қыста ұйғыр әйелдері жалпақ, жылы қалпақ киген.
Зимой уйгурки носили плоскую теплую шапку с меховым околышем.
In winter, Uighur women wore a flat, warm hat with a fur band.
Украин этносының бас киімдері
Головные уборы украинского этноса
Headwear of the Ukrainian people
Украиндық дәстүрлі костюм басқа киімдермен қатар бас киімнен тұрды. Ерлердің үлгілері әртүрлі пішіндермен, материалдармен және атаулармен ерекшеленді. Көбінесе олар цилиндр, конус немесе жарты шеңбер тәрізді болды. Тігінге мата, қой терісі, жүн пайдаланылды.
Ең танымал модельдер:
- кучма – биік қалпақ;
- брил – сабаннан жасалған жазғы үлгі;
- малахай – құлақты жауып тұратын қысқы бас киім.
Украинский традиционный костюм помимо прочих предметов одежды состоял из головного убора. Мужские модели отличались разнообразием форм, материалов и названий. Чаще всего, они имели форму цилиндра, конуса или полукруга. Для пошива использовали сукно, овчину и шерсть.
Наиболее популярные модели:
- кучма — высокая шапка;
- брыль — летняя модель, изготовленная из соломы;
- малахай — зимний головной убор, который прикрывал уши.
Ukrainian traditional costume, among other items of clothing, consisted of a headwear. Men’s models were distinguished by a variety of shapes, materials and names. Most often, they had the shape of a cylinder, cone or semicircle. Cloth, sheepskin and wool were used for sewing.
The most popular models:
- kuchma — high hat;
- bryl — a summer model made of straw;
- malakhai — a winter headwear that covered the ears.
Ең көп таралған және танымал украиндық бас киім — венок. Бірақ венок ғана емес. Украин бас киімдері өте алуан түрлі. Дәстүрлі украиндық костюм 18 ғасырда қалыптасты. Бас киім оның негізгі элементтерінің бірі болды.
Самый распространённый и популярный украинский головной убор — это венок. Но он не единственный. Украинские головные уборы очень разнообразны. Традиционный украинский костюм сформировался ещё в XVIII веке. Головной убор был одним из основных его элементов.
The most common and popular Ukrainian headwear is a wreath. But he’s not the only one. Ukrainian headwears are very diverse. Traditional Ukrainian costume was formed back in the 18th century. The headwear was one of its main elements.
Поляк этносының бас киімдері
Головные уборы польского этноса
Headwear of the polish people
Конфедерат (поляк rogatywka, сонымен қатар krakuska, ułanka, konfederatka) немесе Уланка — төртбұрышты төбесі бар татар текті ұлттық поляк бас киімі. Краковтық ерлер костюмінің ортақ ерекшелігі — бас киім. Олардың бірнеше атаулары бар — басқа елдерде «конфедерация» деп аталатын «рогативка», «кракушка», «мажирка».
Конфедера́тка (пол. rogatywka, также krakuska, ułanka, konfederatka) или Уланка — национальный польский головной убор татарского происхождения с четырёхугольным верхом. Общей чертой мужского краковского костюма является головной убор. Есть несколько названий их – «рогатывки», «кракушки», «мажирки», которые в других странах известны как «конфедератки».
Confederate (Polish rogatywka, also krakuska, ułanka, konfederatka) or Ulanka is a national Polish headdress of Tatar origin with a quadrangular top. A common feature of the Krakow men’s costume is the headdress. There are several names for them — “rogativka”, “krakushka”, “mazhirka”, which in other countries are known as “confederate”.
«Мажиркалар» әртүрлі ұзындықтағы павлин қауырсындарымен безендірілген, олар тоқашқа жиналып, ортасына бекітілген, қауырсындар жасанды гүл шоғымен безендірілген. «Мажиркалар» екі түрлі матадан тігілуімен ерекшеленеді, олар ашық түсті, қою көк немесе қызыл кестелі болады.
«Рогатывки», как и «мажирки», украшали павлиньими перьями разной длины, которые собирали в пучок и крепили к боковой части, в середине перья были украшены букетиком из искусственных цветов. «Мажирки» отличались тем, что их делали из двух видов тканей, они были светлыми, но с темно-синей или красной вышивкой.
“Slingshots,” like “mazhirkas,” were decorated with peacock feathers of different lengths, which were collected in a bun and attached to the side; in the middle, the feathers were decorated with a bouquet of artificial flowers. “Mazhirkas” were distinguished by the fact that they were made from two types of fabrics; they were light, but with dark blue or red embroidery.
Корнет — ең салтанатты күндерде Бамберки киетін әйелдер бас киімі. Әйелдің бас киімі жыл мезгіліне және отбасылық жағдайына байланысты бөлінеді. Қыздар жиі бастарына ешнәрсе тақпай жүрді, ал гүл шоқтары костюмнің мерекелік немесе үйлену элементі болды. Бұл жасанды гүл шоқтары мен ленталар байланған басқа тағатын қатты бау .
Корнет – женский головной убор бамберки надевали в самые торжественные дни. Головной убор женщины зависел от сезона и семейного положения. Девушки ходили чаще с непокрытой головой, а венок был праздничным или свадебным элементом костюма. Он представлял собой жесткий обод с укрепленными на нем пышными букетами искусственных цветов и лентами.
Cornet is a women’s headdress worn by Bamberki on the most solemn days. A woman’s headdress depended on the season and marital status. Girls often walked with their heads uncovered, and the wreath was a festive or wedding element of the costume. It was a hard rim with lush bouquets of artificial flowers and ribbons attached to it.
Шешен этносының бас киімдері
Головные уборы чеченского этноса
Headwear of the Chechen people
Башлық— бас киімнің үстіне киетін, ұшы ұзын, жылы бас киім. Бұл атау түрік тіліндегі «баш» (бас) сөзінен шыққан. Кавказ халықтарының барлығында башлықтың үлгісі бірдей болған. Айырмашылықтар тігу мен пішуде болды. Башлықты әшекейлеу үшін алтын кесте, өрім, өрім пайдаланылған. Әдемі безендірілген башлық күйеу жігіттің киімінің ажырамас бөлігі болды. Келіні әдемі тігілген башлықты күйеуінің туыстарына лайықты тарту ретінде сыйлады.
Башлықтың ерекшелігі — ұзын жүздері, оны мойынға немесе белге орап, бетті желден қорғау үшін немесе танылмай қалу үшін жасыру үшін қолдануға болады. Қалпақ өлшемі бас киімнің стиліне байланысты анықталды және оны киген кезде иықты жабу керек болды. Башлық – «суықтан, жаңбыр мен күннің ыстығынан» қорғау үшін кез келген бас киімге қолайсыз ауа-райында киетін сүйір капюшон. Оның мойынға орау үшін ұзын жүзді ұштары бар.
Башлык — тёплый головной убор с длинными концами, надеваемый поверх головного убора. Название происходит от тюркского «баш» (голова). У всех народов Кавказа башлык был устроен одинаково. Различия заключались в пошиве и покрое. Для украшения башлыка использовались золотое шитьё, галуны, тесьму. Богато украшенный башлык был неотъемлемой частью наряда жениха. Невестка дарила родственникам мужа красиво расшитый башлык как достойный подарок.
Особенность башлыка — длинные лопасти, которыми можно было обмотать шею или поясницу, защитить лицо от ветра или скрыть его, чтобы остаться неузнанным. Размер башлыка определялся фасоном папахи и надетый поверх неё должен был закрывать плечи. Башлык остроконечный капюшон, надеваемый в непогоду поверх какого-либо головного убора для предохранения «от холода, дождя и солнечного зноя». Имеет длинные концы-лопасти для обматывания вокруг шеи.
Bashlyk is a warm headdress with long ends, worn over the headdress. The name comes from the Turkic “bash” (head). All the peoples of the Caucasus had the same design of the bashlyk. The differences were in tailoring and cut. Gold embroidery, braid, and braid were used to decorate the bashlyk. A richly decorated bashlyk was an integral part of the groom’s outfit. The daughter-in-law gave a beautifully embroidered bashlyk to her husband’s relatives as a worthy gift.
The special feature of the bashlyk is its long blades, which could be used to wrap around the neck or lower back, to protect the face from the wind or to hide it in order to remain unrecognized. The size of the cap was determined by the style of the hat and, when worn over it, had to cover the shoulders. Bashlyk is a pointed hood worn in bad weather over any headdress to protect “from cold, rain and the heat of the sun.” It has long bladed ends for wrapping around the neck.
Шешен әйелдері пәктік белгісі ретінде орамал тағып келген. Ол қоғамдық күш пен әйелдің қасиетті тазалығын сақтаудың символы болып саналды.
Чеченские женщины носили платок, как символ целомудрия. Он считался символом общественного могущества, сохранения сакральной чистоты женщины.
Chechen women wore a headscarf as a symbol of chastity. It was considered a symbol of social power and the preservation of the sacred purity of women.
Ингуш этносының бас киімдері
Головные уборы ингушского этноса
Headwear of the ingush people
Ингуштар бас киім ретінде түрлі-түсті төсеніш қалпақты (кейде шоқтығы бар), ал сирек үсті түрлі-түсті түкті қалпақтарды пайдаланды. Сонымен қатар, тағы бір ингуш ерлерінің бас киімі «элтарк» ерекше пішінге ие болды — жоғары папаха, қолайсыз ауа-райында оның үстіне башлық тасталады, Ингуш капюшонының алдында тік бұрышпен кесілген кішкентай күнқағар болады.
Папаха — дүние жүзіндегі көптеген халықтар мен ұлттар арасында кең тараған ерлердің бас киімі (қой терісі немесе қаракөл теріснен жасалады), әскери киімнің элементі.
В качестве головного убора ингушами использовалась цветная стеганая шапка (иногда с кисточкой), реже − меховая с цветным верхом.
Кроме того, специфическую форму имел другой ингушский мужской головной убор «элтаркий» — высокая, несколько расширяющаяся кверху папаха, поверх нее в ненастную погоду накидывали башлык. У ингушей башлык имел впереди небольшой козырек, выкроенный под прямым углом. Папа́ха — мужской меховой (из овчины или каракуля) головной убор, распространённый у многих народов и народностей в мире, элемент военной формы одежды.
The Ingush used a colored quilted hat (sometimes with a tassel) as a headdress, and less often a fur hat with a colored top. In addition, another Ingush men’s headdress, the “eltark”, had a specific shape — a high papakha, somewhat widening at the top; a cap was thrown over it in inclement weather. The Ingush hood had a small visor in front, cut at a right angle.
Papakha is a men’s fur (sheepskin or astrakhan) headdress, common among many peoples and nationalities in the world, an element of military uniform.
Әйелдердің бастапқы бас киімі құрхарс болды. Бұл ингуш қыздарына арналған киімнің атрибуты және мерекелерде «сыртқа шыққанда» киілетін бас киім. Құрхарстар қызыл киізден немесе қалың матадан тігілген және бас киімнің ұшы ілгері иілген және айыр тәрізді жота түріндегі биік қалпақ болған («түтік»). Курхарлар Кавказда тек Таулы Ингушетияда белгілі .
Оригинальным женским головным убором являлся — курхарс. Он был атрибутом одежды ингушских девушек и надевались во время праздников и «выхода в свет». Курхарсы изготовлялись из красного войлока или плотного сукна и представляли собой высокие колпаки в виде конька с изогнутым вперед и раздвоенным концом («хохолком»). Курхарс был известен на Кавказе только в Горной Ингушетии.
The original women’s headdress was the kurkhars. It was an attribute of clothing for Ingush girls and was worn during holidays and “going out.” Kurkhars were made of red felt or thick cloth and were tall caps in the form of a ridge with a forward curved and forked end (“tuft”). Kurkhars was known in the Caucasus only in Mountainous Ingushetia.
Грек этносының бас киімдері
Головные уборы греческого этноса
Headwear of the greek people
Фараеон (грекше φάριο) — ұлттық грек бас киімінің бір бөлігі, ұзын қылшықты ашық қызыл қалпақ.
Фареон (греч. φάριο) — ярко-красная шапочка с длинной кистью, часть национального греческого костюма.
Pharaeon (Greek φάριο) is a bright red cap with a long tassel, part of the national Greek costume.
Грек қыздары мен әйелдері бастарына орамал таққан.
Греческие девушки и женщины покрывали голову платком.
Greek girls and women covered their heads with a scarf.
Тәжік этносының бас киімдері
Головные уборы таджикского этноса
Headwear of the tajik people
Тәжіктердің ұлттық бас киімі – токи – республика бойынша кең тараған бас киімі. Тәп-тәптерді бүгінге дейін жас-кәрі, бала-шаға, үлкен-кіші, ерлер мен әйелдер киеді.
Таджикский национальный головной убор – токи – это тюбетейка, которая распространена в республике повсеместно. Тюбетейки и сегодня носят молодые и пожилые, дети и взрослые, мужчины и женщины.
The Tajik national headdress — toki — is a skullcap, which is widespread throughout the republic. Skullcaps are still worn today by young and old, children and adults, men and women.
Тәжік әйелдерінің бас киімі үш элементтен тұрады – тақия, қалпақ және «лачак» орамал, оларды бірден немесе бөлек қолдануға болады. Сондай-ақ жас қыздар кейде тақия киеді.
Головной убор таджикских женщин представляют три элемента – чалма, шапочка и платок «лачак», которые могут использоваться все сразу или по отдельности. Также, молодые девушки иногда носят тюбетейки.
The headdress of Tajik women consists of three elements – a turban, a cap and a “lachak” scarf, which can be used all at once or separately. Also, young girls sometimes wear skullcaps.
Қарашай-балқар этностарының бас киімдері
Головные уборы карачай-балкарского этноса
Headwear of the karachay-balkar people
Қой терісінен жасалған ұзын үйінділі, биік және конус тәрізді бас киімдер- папахалар 19-шы және 20-шы ғасырдың басында қарашайлар, хабардиндер, балқарлар, осетиндер және вайнахтар арасында кең таралған. Басына түкті қалпақ (тері бүрк) немесе киіз бөрік (киіз бөрік), ал қолайсыз ауа райында баштық (башлық), құлаққапты бас киімдер (қулақлы бүрк) киген.
Цельномеховые папахи из овчины с длинным ворсом, высокие и конусовидной формы были распространены в XIX- начале XX в. у карачаевцев, кабардинцев, балкарцев, осетин и вайнахов. На голову надевали меховую папаху (тери берк) или войлочную шляпу (кийиз берк), а в непогоду башлык (башлыкъ), шапки-ушанки (къулакълы берк).
All-fur sheepskin hats with long pile, tall and cone-shaped were common in the 19th and early 20th centuries. among the Karachais, Kabardins, Balkars, Ossetians and Vainakhs. A fur hat (teri berk) or a felt hat (kiyiz berk) was put on the head, and in bad weather a bashlyk (bashlyk), hats with earflaps (kuulakly berk).
Қарашай мен Балқар әйелдерінің бас киімі әртүрлі жолмен байланған орамал болған. Қыздар қалпақтарының үстіне немесе тікелей бастарына үлкен орамал таққан. 18 — 19 ғасырдың бірінші жартысындағы қарашайлар мен балқарлар арасындағы тұрмысқа шыққан әйелдер кішкентай шарфты чох түйінімен байлау арқылы шаштарын жапқан. Кейінірек 19 ғасырдың екінші жартысы — 20 ғасырдың басында, әйелдер үйден шыққан кезде бастарына шәлі немесе үлкен орамал тастауға міндетті болған.
Головным убором женщин в Карачае и Балкарии были платки, завязывающиеся различными способами. Девушки надевали большой платок либо поверх шапочки, либо прямо на голову. Замужние женщины у карачаевцев и балкарцев в XVIII — первой половине XIX в. закрывали волосы, повязывая небольшой платок узлом чох. При выходе из дома они были обязаны накидывать на голову покрывало или большую шаль, как это полагалось и позднее — во второй половине XIX — начале XX в.
The headdress of women in Karachay and Balkaria were scarves tied in various ways. Girls wore a large scarf either over their caps or directly on their heads. Girls wore a large scarf either over their caps or directly on their heads. Married women among the Karachais and Balkars in the 18th — first half of the 19th centuries. They covered their hair by tying a small scarf with a choh knot. When leaving the house, they were obliged to throw a blanket or a large shawl over their heads, as was required later — in the second half of the 19th — early 20th centuries.
Еврей этносының бас киімдері
Головные уборы еврейского этноса
Headwear of the jewish people
Ермолка, кипа немесе киппах (сингулярлы иврит כִּיפָּה kippah, п. kipót; идиш יאַרמולקע yarmulke) — дәстүрлі
еврей ерлерінің бас киімі. Кипа – «Тақуа еврейдің бас киімі, ол қарапайымдылықты, кішіпейілділікті және Құдіреті шексіз Құдайға деген құрметті білдіреді. Бұл бастың жоғарғы бөлігін жауып тұратын шағын дөңгелек (тоқылған немесе тігілген) қалпақ». Жалғыз немесе үстіңгі қалпақ астына киюге болады. Ермолка кейде шашқа қыстырғышпен бекітіледі.
Ермо́лка, ки́па или кипа́ (ед. ч. ивр. כִּיפָּה кипа, мн. ч. кипóт; идиш יאַרמולקע я́рмулке) — традиционный еврейский мужской головной убор. Кипа — «головной убор благочестивого еврея, символизирующий скромность, смирение и благоговение перед Всевышним. Представляет собой маленькую круглую (вязаную или сшитую из ткани) шапочку, прикрывающую макушку». Может носиться отдельно или под верхней шляпой. Ермолку иногда прикрепляют к волосам заколкой.
Yarmulke, kippah or kippah (singular Hebrew כִּיפָּה kippah, pl. kipót; Yiddish יאַרמולקע yarmulke) is a traditional Jewish men’s headdress. Kippah is “the headdress of a pious Jew, symbolizing modesty, humility and reverence for the Almighty. It is a small round (knitted or sewn from fabric) cap that covers the top of the head.” Can be worn alone or under a top hat. The yarmulke is sometimes attached to the hair with a hairpin.
Еврей әйелдері бастарына бас бауымен (тоқылған, немесе металдан жасалған), жұқа тоқылған арнайы бекіткішпен бекітілген жамылғыны жауып тағатын болған. Аймаққа қарай орамалдарды да бастарына тағады, оларды әртүрлі жолмен байланады.
Еврейские женщины накидывали на голову покрывало с вуалью, поддерживаемое нарядным ободом (тканым, вязаным или металлическим), плетеной тонкой повязкой или капюшоном. На голову в зависимости от местности надевают платки, повязывая их разными способами, покрывала или женские шляпки.
Jewish women threw a veil over their heads, supported by an elegant headband (woven, knitted or metal), a thin woven bandage or a hood. Depending on the area, scarves are worn on the head, tied in different ways, bedspreads or women’s hats.
Күміске ұсақ тақтайшалармен, тиындармен құйылған, эмальмен қапталған түрлі-түсті інжу-маржандармен безендірілген жүн жолағынан тұратын диадеманы- тиара деп атаған.
Тиара, состоящая из полоски шерсти, украшенной небольшими бляшками, отлитыми из серебра, монетами, серебряными пластинками, покрытыми эмалью, и цветным жемчугом. Впервые такая тиара надевается в день свадьбы и с этого момента становится привычным головным убором для замужней еврейской женщины в долине Дадес (Марокко).
A tiara consisting of a strip of wool decorated with small plaques cast in silver, coins, silver plates covered with enamel, and colored pearls. For the first time, such a tiara is worn on a wedding day and from that moment on it becomes a familiar headdress for a married Jewish woman in the Dades Valley (Morocco).
Қытай этносының бас киімдері
Головные уборы китайского этноса
Headwear of the Chinese people
Миангуан — шаш қыстырғышқа негізделген бас киім түрі. Гуан — шаш қыстырғыштың аты. Ал гуан шаш қыстырғышының негізінде әртүрлі бас киімдер жасалған.
Гуанли — қытайлық ерлердің дәстүрлі костюміндегі бас киім (шағын төртбұрышты қалпақ немесе түйір шашқа киетін күрделі пішінді шаш қыстырғыш).
Мяньгуань — разновидность головного убора на основании заколки. Гуань — это название заколки. А уже на основе заколки-гуань создавались различные шапки.
Гуаньли— головной убор (небольшая квадратная шапка или заколка сложной формы, надеваемая на пучок волос) в традиционном китайском мужском костюме.
Mianguan is a type of headdress based on a hairpin. Guan is the name of the hairpin. And on the basis of the guan hairpin, various hats were created.
Guanli is a headdress (a small square hat or a complex-shaped hairpin worn on a bun of hair) in a traditional Chinese men’s costume.
Миан- императордың бас киімі
Мянь- императорская шапка
Mian imperial cap
Өрілген шашы бар қытай бас киімі
Китайский головной убор с косичкой
Chinese headdress with braid
Қытай әйелдері бас киім кимеген. Тек үйлену тойларында және ең ерекше жағдайларда олар күрделі бас киім — Фэнгуан киген.
Китайские женщины не носили головные уборы. Только на свадьбу и самых торжественных случаях они надевали сложный головной убор – Фэнгуань.
